Peterselie
platte- en krulpeterselie
Peterselie - Petroselinum crispum
Schermbloemigen - Apiaceae (Umbelliferae)
eng. Parsley fr. Persil de. Petersilie
Peterselie zul je niet gemakkelijk in het wild aantreffen en mocht je het kruid al ontdekken in de vrije natuur, dan heb je vrijwel zeker te maken met een verwilderde plant. Of met hondspeterselie, de uiterst giftige dubbelganger van peterselie.
Waarschijnlijk is dit een van de redenen waarom peterselie sinds mensenheugenis wordt gekweekt.
Archeologische vondsten hebben aangetoond, dat peterselie al in de steentijd werd verbouwd.
Sindsdien is het kruid niet meer weg te denken uit moes- en kruidentuinen.
Daarom is nog moeilijk vast te stellen waar peterselie oorspronkelijk vandaan komt. Men vermoedt uit het Nabije Oosten en gezien het kwistige gebruik van peterselie in die landen, zullen ze er niet ver naast zitten.
Bovendien geeft de zondagse naam Petroselinum crispum ook een aanwijzing voor zijn natuurlijke standplaats. De naam is afgeleid van het Griekse woord petros, wat rots betekent en selinon, Grieks voor selderij. Dat laatste is niet zo verwonderlijk, omdat dit kruid wat vorm betreft op snijselderij lijkt en er vroeger vaak mee werd verward.
De frisse, aromatische smaak van peterselie maakte het tot een geliefd keukenkruid dat ook vandaag de dag niets van zijn charme heeft verloren.
Als geneeskruid staat peterselie in een minder goed blaadje. Dat komt vooral door de aanwezigheid van apiol in de etherische olie van de plant. Vooral de zaadjes hebben een hoge concentratie van deze stof, die een samentrekkende werking heeft op de baarmoeder. In de tijd dat abortus illegaal was, gebruikte men olie uit de zaden van peterselie om een voortijdige bevalling op te wekken. Deze handelswijze was niet zonder gevaar omdat het gebruik van apiol in hoge doses tot schade aan lever en nieren kan leiden. Vandaag de dag wordt deze remedie, althans in onze streken, niet meer toegepast en maakt men in de huisapotheek geen gebruik meer van de zaden.
De blaadjes van peterselie bevatten veel minder etherische olie en kunnen, behalve door zwangere vrouwen, zonder problemen worden gebruikt. Peterselie wordt ingezet bij plasproblemen en een moeizame menstruatie. Bovendien bevat het kruid veel vitamines en mineralen, die de weerstand verhogen en de spijsvertering bevorderen.
Peterselie, botanisch
Er zijn drie soorten veelgebruikte peterselie. De krulpeterselie met zijn karakteristieke gekrulde blad. De platte peterselie of Napolitaanse peterselie, die een krachtige smaak heeft en de wortelpeterselie, die vooral om zijn verdikte wortel wordt gekweekt.
Peterselie is een tweejarige plant, stevig in de grond verankerd door een of twee penwortels. Hieruit ontspringen in het voorjaar kale ronde stengels, die ook wel enigszins geribbeld kunnen zijn.
Al naar gelang de soort wordt peterselie 30 cm (krulpeterselie) tot 90 cm (platte peterselie) hoog.
De glanzend groene blaadjes zijn sterk gedeeld en al naar gelang de soort glad of gekruld.
In het tweede jaar gaat peterselie bloeien van juni tot augustus. De kleine, groengele bloempjes staan in afgeplatte schermen bij elkaar en hebben naar binnen gebogen kroonblaadjes. De schermen zijn lang gesteeld en bestaan uit 8 tot 20 stralen.
Na de bloei komen de vruchtjes, met daarin de piepkleine zaadjes.
Peterselie houdt van een voedzame, vochthoudende bodem en staat het liefst op een schaduwrijke plek.
In het voorjaar kun je peterselie zaaien in de volle grond of, wat misschien nog beter is, een bloembak of pot.
De kiemduur is wel lang, tot vier weken, en dat kan problemen opleveren bij het zaaien in volle grond: onkruid schiet veel vlugger op en geeft peterselie dan weinig kans.
Wissel de plek waar je peterselie zaait elke twee jaar af, anders kwijnt de plant weg.
Let er op dat je de bloemstengels op tijd wegknipt, want zodra peterselie in bloei komt, sterft het blad af en is de plant onbruikbaar geworden.
Peterselie in de keuken
Elk gerecht krijgt een feestelijk tintje wanneer je het garneert met een toefje krulpeterselie. Vooral aardappel- en eigerechten zien er niet alleen veel vrolijker uit, maar krijgen ook een vollere smaak.
Of versier de rand van een bord eens met een paar schijfjes tomaat waarin peterselie is gestoken. Zo zijn er nog talloze mogelijkheden, dus laat je creativiteit de vrije loop !
Een andere toepassing is gefrituurde peterselie. Je maakt olie gloeiend heet en frituurt daarin takjes peterselie gedurende een paar seconden. Laten uitlekken en als bijgerecht serveren bij visgerechten.
Je gebruikt peterselie liefst vers, omdat het meegekookt zijn aroma verliest. Behalve dan in een bouquet garni, wat juist bedoeld is om de smaakmakers uit kruiden te trekken als verrijking van bouillon of saus.
In de Mediterrane keuken is peterselie een onmisbaar kruid. In tabouleh, een frisse salade uit het oosten van het Middellandse Zee gebied, is peterselie een van de hoofdingrediënten. Het recept hiervoor vind je hier.
Je neemt bij voorkeur gladde peterselie, die krachtiger van smaak is. Jammer genoeg is die niet altijd te krijgen, maar dat los je gemakkelijk op door een paar planten in je tuin te zetten
Ook de Fransen weten peterselie te waarderen en verwerken het kruid bijna overal in. Soepen en sausen, vlees- en visgerechten, salades; een Frans gerecht is zelden compleet zonder peterselie.
Wat dacht je bijvoorbeeld van deze hartige kruidencake met peterselie, munt, basilicum en oregano. Lekker als aperitiefhapje.
In Oost Europa gebruikt men veel knolpeterselie. Ofwel geschaafd in salades of als smaakmaker in soep.
Om af te ronden geef ik hier nog een recept voor een heerlijke vegetarische peterseliesoep.
Peterselie in de huisapotheek
De werkzame stoffen apiol en myristicine in de etherische olie van peterselie stimuleren de urinelozing. Zij hebben een gunstig effect op de bestrijding van klachten die met een slechte waterhuishouding te maken hebben, zoals plasproblemen, jicht, reuma en een opgeblazen gevoel.
Een kopje peterseliethee, eventueel gezoet met wat honing is een goed middel tegen deze kwalen.
Peterselie is ook heilzaam bij menstruatieklachten, zoals het uitblijven van de maandstonden (anders dan bij zwangerschap of overgang) en een pijnlijke of onregelmatige menstruatie.
Een goed middel is hiervoor is het verse sap van peterselieblad. Daarvan neem je drie maal daags een eetlepel gedurende een week voor de verwachtte maandstonden. Je kunt ook peterselieblad kneuzen en er een koud uittreksel in melk van maken.
Je neemt daarvan 3 x daags een borrelglaasje.
Verder bevat peterselie veel vitamine C (20 gram peterselie dekt 2/3 van de dagelijkse behoefte), vitamine A en belangrijke mineralen als calcium, magnesium en ijzer.
Door regelmatig peterselie te verwerken in gerechten die je maakt, verhoog je ‘spelenderwijs’ je natuurlijke weerstand en het kruid bevordert bovendien een gezonde spijsvertering.
Vooral voor kinderen in de groei is het eten van peterselie een versterkend tonicum.
Een andere toepassing van peterselie is als masker tegen een vermoeide huid. Samen met kwark (1 eetlepel peterselie op 3 eetlepels kwark) werkt het ontspannend.
Bijwerkingen van Peterselie
Apiol werkt samentrekkend op de gladde spieren van de baarmoeder en vandaar dat zwangere vrouwen het kruid beter kunnen laten staan. Bovendien is myristicine, dat overigens ook voor komt in nootmuskaat, slecht voor het ongeboren kind.
Ook is peterselie niet geschikt voor vrouwen die lijden aan een overvloedige menstruatie en ook nierlijders moeten dit kruid niet gebruiken.
Sommige mensen zijn allergisch voor peterselie en verdragen het kruid niet.
Voor het overige zijn er, bij normaal gebruik, geen bijwerkingen te vrezen.
Peterselie oogsten en bewaren
Peterselie kun je het best vers gebruiken en afknippen wanneer je het nodig hebt. Bij drogen verliest het teveel aan kracht en smaak. Voor gebruik in de keuken kun je peterselie wel invriezen, maar voor garnering is het dan niet meer geschikt omdat het na ontdooien slap wordt.
Meer over Peterselie
In het oude Griekenland was peterselie gewijd aan de Persephone, de gemalin van Hades, god van het dodenrijk. Het werd gebruikt bij begrafenisrituelen.
De Romeinen zagen in peterselie een teken van overwinning en moed. Succesvolle strijders werden getooid met een krans van peterselie en paarden, die de strijdwagens trokken, kregen het kruid in hun voer. Daarnaast geloofden zij dat het eten van peterselie dronkenschap zou vermijden.
In de Middeleeuwen stond peterselie te boek als duivelskruid. Men geloofde dat het verplaatsen van de plant tot een zekere dood zou leiden.
Tuinen werden vroeger vaak omzoomt met peterselie als symbolische grens tussen leven en dood.
Peterselie geldt als een afrodisiacum voor mannen.
En tenslotte geeft het kauwen op peterselie een frisse adem, ook na het eten van knoflook.