Meidoorn
Meidoorn, Tweestijlige
Crataegus oxyachanta
Rozenfamilie-rosacaea
eng. Common hawthorn fr. Aubépine de. Weissdorne
Wanneer de Meidoorn bloeit, is het echt voorjaar. Op een warme lentedag geuren de roomwitte bloesem heerlijk en dichters worden er al sinds jaar en dag door geïnspireerd.
Naast zijn opwekkend voorkomen heeft de Meidoorn een goede reputatie als versterkend middel voor hart- en bloedvaten. In onze streken zijn twee soorten inheems, de tweestijlige meidoorn en de eenstijlige (Crataegus monogyna). Ze verschillen met elkaar in de hoeveelheid stijlen in de bloem. Beide soorten kruisen gemakkelijk.
De Nederlandse naam behoeft geen verdere uitleg, als je weet dat de doornige struik in mei bloeit. De Latijnse naam heeft zijn oorsprong in het Grieks. Crataegus is afgeleid van ‘kratos’ en verwijst naar de hardheid van het hout. Het achtervoegsel oxyachanta betekent ‘scherp gedoornd’.
Dioscorides, een van de oude kruidenkenners uit de eerste eeuw, schreef remedies van meidoorn voor bij diarree en witte vloed, maar dat bleek achteraf niet erg effectief.
Meidoorn als geneeskrachtig kruid kwam pas op het einde van de 19e eeuw in de belangstelling toen Amerikaanse artsen de heilzame werking ervan op hart- en bloedvaten ontdekten. De Franse dokter Leclerc verfijnde het onderzoek naar de werkzame stoffen in meidoorn en voegde daar met succes remedies toe bij slaapstoornissen en angstaanvallen.
De werking is vooral te danken aan een samenspel van flavonoïden ( waaronder rutine),
choline (een bouwstof uit het vitamine B complex) triperteenzuren, etherische olie en looistoffen.
Meidoorn, botanisch
Meidoorn komt voor als boom of heester. Hij kan, onder ideale omstandigheden, wel tien meter hoog worden, maar het meest zie je hem als struik van ongeveer 4 meter hoog.
De bast is aanvankelijk glad, maar krijgt met de jaren steeds meer barsten. De jonge takken zijn voorzien van scherpe doorns, die een haag van meidoorns haast ondoordringbaar maken. De bladeren staan met korte stelen aan de takken. Al naar gelang de soort zijn ze meer of minder gelobd en aan de top enigszins gekarteld. De bovenzijde van het blad is donkergroen en aan de onderkant lichtgroen tot blauwachtig groen.
De bloeitijd is van half mei tot half juni. De roomwitte bloesems staan in schermen bij elkaar. Elke bloem bevat een of twee stijlen en dit is later in het aantal pitjes in de vrucht terug te zien. De nectar ligt haast bovenop de bloemen, waardoor ze een beetje plakkerig aan kunnen voelen.
Om die reden komen insecten en vlinders met een korte roltong er graag op af. In het najaar zijn de donkerrode bessen rijp.
Vogels eten de bessen graag en zorgen voor de verspreiding van de zaden via hun uitwerpselen.
Meidoornzaad kiemt uiterst traag en daarom wordt hij tegenwoordig alleen nog gestekt.
Meidoorn groeit overal, in heggen, bosranden, duinen, etc.
Hij is niet kieskeurig wat bodem betreft, maar houdt wel van een beetje kalk.
Meidoorn kun je het beste snoeien als de bessen in september geoogst zijn.
Meidoorn in de keuken
Jong meidoornblad is gezond in een versterkende voorjaarssalade.
Jam van meidoornbessen heeft een nootachtige smaak en is erg lekker. Je gebruikt daarvoor 1 kg bessen en 500 gram geleisuiker.
Je kunt van de rijpe bessen ook siroop maken, die heerlijk smaakt in b.v. yoghurt.
Meidoorn in de huisapotheek
Meidoorn is een versterkend middel voor hart en bloedvaten. Naast gezonde voeding en voldoende beweging is een kuur van meidoornthee een goed middel om hart en bloedvaten in goede conditie te houden.
Meidoorn verhoogt de hartprestatie, normaliseert de bloeddruk en vermindert ritmestoornissen van het hart.
Vooral als de leeftijd mee gaat spelen of als er sprake is van stress.
De kalmerende werking van meidoorn is een goede bondgenoot in de strijd tegen slapeloosheid en verder is meidoorn een weldadig middel tegen allerlei klachten in de menopauze, zoals opvliegers.
Meidoorn werkt langzaam maar zeker en je zult het middel dus langere tijd moeten gebruiken voor je de heilzame effecten ervan gewaar wordt. Een kuur van zes weken wordt aanbevolen.
De remedies bestaan uit thee of tinctuur, waarvoor je zowel de bloesem als de (gekneusde) bessen kunt gebruiken
Bijwerkingen van Meidoorn
Mensen die medicijnen gebruiken voor hart- en bloedvaten moeten eerst hun arts raadplegen voor ze meidoorn gebruiken.
Verder zijn bij normaal gebruik geen bijwerkingen te vrezen.
Meidoorn oogsten en bewaren
De bloeitijd van de meidoorn is kort en het is dus zaak op tijd de bloesems te oogsten. Ze moeten roomwit zijn, zonder verkleuringen. Je droogt ze voorzichtig op een warme, schaduwrijke plek.
De bessen oogst je in het najaar als ze donkerrood verkleurd zijn. Leg een laagje bessen op de bodem van een kartonnen doosje en zet ze zo te drogen op de verwarming. Af en toe schudden, zodat de bessen regelmatig kunnen drogen. Voor je eigen gemak kun je de bessen het best vooraf een beetje kneuzen met een lepel.
Gedroogde bloesems en bessen kun je een jaar bewaren in kartonnen doosjes of papieren zakken. Geen metalen trommel gebruiken!
Meer over Meidoorn
In de jaren 80 van de vorige eeuw zijn veel meidoorns preventief gerooid omdat men dacht dat de struik de boosdoener was bij verbreiding van perenvuur, een gevaarlijke bacterieziekte bij appel- en perenbomen. Later onderzoek wees uit dat die conclusie niet juist was, maar toen waren al vele typische meidoornhagen vervangen door prikkeldraad.
Naast het eeuwenlange gebruik van meidoornhagen als effectieve omheiningen van weiden en tuinen, stond de meidoorn vooral in de belangstelling als heilige boom.
Meidoorn was bij de Grieken en Romeinen vooral bekend als magische boom en ook de Kelten en Germanen vereerden meidoorn vanwege zijn vermeende beschermende kracht.
De Germanen gebruikten meidoornhout voor hun begrafenisvuren omdat zij geloofden dat de rook van dit vuur de ziel van de overledene rechtstreeks naar de hemel zou brengen.
De Kelten geloofden dat een alleenstaande meidoorn de ingang naar de onderwereld aangaf. Het was ook een geliefde woonplaats voor elfen en je mocht een meidoorn dan ook niet zonder meer kappen want dat bracht alleen maar onheil.
Bij de Grieken was de meidoorn gewijd aan de godin Maia, waaraan ook onze maand mei vernoemd is. Zij gebruikten bloesemkransen bij huwelijksplechtigheden als symbool van vruchtbaarheid en maagdelijke onschuld.
Na de kerstening werd de heilig geachte meidoorn aan Maria gewijd en je ziet nog vaak een meidoorn groeien bij Mariakapelletjes.
In diezelfde tijd kwam in de Provence een legende de wereld in die vertelde dat de doornenkroon van Jezus gemaakt zou zijn van meidoornhout. Op Goede Vrijdag kermt in die streken nog steeds de meidoorn van verdriet.
In Glastonbury staat de Glastonbury Thorn, een meidoornsoort, die zowel in december als mei bloeit.
De boom wordt er vereerd en men denkt daar dat de boom gegroeid is uit de staf van Jozef van Arimathea.Nog in Engeland vind je veel heilige bronnen, de zg Clootie Wells. Er om heen staan meidoorns en aan de doornen daarvan prikken mensen stukjes kleding om zo genezing van allerlei kwalen te bewerkstelligen.
Een meidoornhaag is welhaast ondoordringbaar en zo dacht men ook dat de struik kwade heksen en ander gespuis kon weren.
Vampiers worden voorgoed onschadelijk gemaakt wanneer je ze een steek door het hart geeft met een spies gemaakt van het keiharde hout van de meidoorn.
Vanwege diezelfde hardheid werd meidoornhout gebruikt om er gereedschappen allerlei van te maken en ook de beul maakte bij voorkeur zijn hakblok van meidoornhout
Heb je liefdesverdriet? Dan zou een kopje meidoornthee je gebroken hart kunnen genezen.
Tenslotte is meidoorn het symbool van de hoop en is het de nationale plant van de Amerikaanse staat Missouri.