Basilicum

Met zijn kruidnagelachtige geur en smaak is basilicum of bazielkruid al eeuwenlang een hoog gewaardeerd kruid in de keuken en de huisapotheek.

Basilicum kreeg zijn naam van de oude Grieken die het kruid basilikón noemden, wat koninklijk betekent.
Vandaar dat basilicum ook wel bekend staat onder de naam koningskruid.

Basilicum komt waarschijnlijk uit India en verspreidde zich al snel over het hele middellandse zee gebied en noord Afrika. 

Zelfs de oude Egyptenaren gebruikten het kruid al.

Vanaf de 12e eeuw vinden we basilicum ook in kruidentuinen ten noorden van de Alpen.

In Italië, Frankrijk en Israël is basilicum een belangrijk landbouwgewas. Het wordt gebruikt in parfums, pesto’s, azijn, als smaakmaker in allerlei voedingsmiddelen en in homeopathische medicijnen.

De belangrijkste werkzame stoffen in basilicum zijn looistoffen en etherische olie met kamfer, eugenol en thymol. 

Basilicum, botanisch

Basilicum is een bossig vertakt kruid en wordt ongeveer 50 cm hoog. De eironde bladeren hebben een gave rand en staan op lange stelen. Ze hebben een frisgroene kleur en wanneer je ze kneust komt er een aromatische geur van kruidnagel vrij. Aan de bloemstelen staan de roze of witte bloemen bij elkaar in schijnkransen. De bloeitijd is van juli tot oktober.

Er bestaan enorm veel variëteiten van basilicum. De soort die hier beschreven wordt is de gewone of zoete basilicum. Het is een delicate, eenjarige plan die absoluut niet tegen kou kan.
Basilicum is kieskeurig wat bodem betreft en eist een evenwichtige waterhuishouding. De plant moet op een zonnige plaats staan, vrij van tocht. Ook is basilicum erg gevoelig voor allerlei schimmels, die vooral optreden als er teveel of te weinig voeding in de grond zit. Geen wonder dat het nogal moeilijk is om in onze streken basilicum in de volle grond te kweken. Veel beter gaat dat binnenshuis in potten op de vensterbank of in een kweekkas.

Basilicum in de keuken

In de Italiaanse en (zuid)Franse keuken is basilicum onmisbaar. Het wordt toegevoegd aan bijna elk gerecht.
Wel op het laatst, want wanneer je basilicum mee laat koken verliest het al zijn smaak.

De combinatie  mozzerrella, tomaat en basilicum is een topper, waarmee een zomerse picknick een wel heel bijzondere wordt.

Salades, afgemaakt met gesnipperde basilicum, krijgen een pittige toets en pastagerechten met basilicum roepen gedachten op aan een zonnig Middellandse Zee strand.

Ook in de Hollandse keuken kun je naar hartenlust experimenteren met basilicum. Vervang kruidnagel eens bij de bereiding van rode kool en hachee door fijngesnipperde basilicum: echt een aanrader!

 In fruitsalades is basilicum lekker en samen met enkele blaadjes munt maak je er een feest van.

 Een typisch Frans gerecht is "soupe au pistou", een smakelijke zomersoep, die heerlijk smaakt met stokbrood en een glas rosé.

Basilicumazijn is lekker in een dressing voor een Italiaanse salade. Je kunt hem gemakkelijk zelf maken door een maceraat te maken. Je gebruikt hiervoor een goede kwaliteit natuur- of wijnazijn.

Een andere, veelzijdig te gebruiken smaakmaker is pesto.

Vers gekneusd kruid, overgoten met een goede kwaliteit olijfolie, levert een verfijnde olie op die je kunt gebruiken in sladressings of als bakolie bij het bereiden van vis. Je maakt de olie gemakkelijk zelf door een brandschone fles tot aan de rand te vullen met gekneusde basilicumblaadjes. Daarop giet je de olie en sluit de fles goed af.
Na ongeveer twee weken zeef je de olie en is hij klaar voor gebruik.

Basilicum oogsten en bewaren

Net als de meeste kruiden oogst je basilicum op een droge dag en voor de bloei.

Basilicum is niet zo geschikt om te drogen of in te vriezen, het verliest dan veel van zijn kracht en smaak.

Door binnenshuis te kweken heb je steeds vers kruid. Het hele jaar door is basilicum te koop, schaf dan wel een biologisch gekweekte variant aan.
Laat het aangekochte kruid een paar dagen wennen aan zijn nieuwe omgeving  en geef hem dan een grotere pot, aangevuld met goede potgrond.
Zet basilicum op een zonnige, tochtvrije plaats (voor het keukenraam bijvoorbeeld) en verzorg het goed door op tijd water te geven en af en toe wat plantenvoeding.  Bij een goede verzorging heb je lang plezier van je aanwinst.

Meer over basilicum

• Basilicum werd door onze voorouders hoog geacht en men kende er allerlei eigenschappen aan toe, die wij nu afdoen als bijgeloof.
  Opmerkelijk zijn daarin de tegenstellingen. Het is een heilig kruid en een kruid van satan; het is een teken van liefde en van haat. Van leven en dood.

• In de legenden rond de dood van Christus wordt verteld dat basilicum begon te groeien rond het graf van Christus. Vandaar dat basilicum in de Grieks orthodoxe kerk nog steeds gebruikt wordt als altaarversiering en bij de bereiding van wijwater.

• De oude Grieken geloofden dat basilicum, in handen van zwarte magiërs, schorpioenen kon doen groeien in de hersenen van tegenstanders.

• In Italië dragen jonge mannen op vrijersvoeten ook nu nog een takje basilicum op de revers van hun jas en een meisje dat wil laten weten wel toe te zijn aan een minnaar zet een pot basilicum goed zichtbaar in de vensterbank.

• In andere streken is basilicum juist een teken van haat en hoor je –om succesvol basilicum te kweken- verwensingen te roepen bij het zaaien van het kruid.

• In dodenrituelen overal ter wereld was basilicum een onmisbaar kruid. Het zorgde ervoor dat de overledene veilig aan gene zijde aankwam.

• Meer met de voeten op de grond is het gebruik van basilicum als insecticide. Vooral mijten, motten en andere schadelijke insecten hebben er een hekel aan.